33.5 Pochodne instrumenty zabezpieczające

Obszary powiązane:
Zdrowie
Inwestycje
Bankowość
Dobre Praktyki PZU

33.5.1 Zasady rachunkowości

Rachunkowość zabezpieczeń służy do symetrycznego ujmowania w rachunku zysków i strat kompensujących się zmian wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego oraz pozycji zabezpieczanej. Rachunkowość zabezpieczeń stosowana jest, gdy spełnione są następujące warunki:

  • w momencie ustanowienia zabezpieczenia formalnie wyznaczono i udokumentowano powiązanie zabezpieczające, jak również cel zarządzania ryzykiem oraz strategię ustanowienia zabezpieczenia. Dokumentacja zawiera identyfikację instrumentu zabezpieczającego i zabezpieczanego, charakter zabezpieczanego ryzyka oraz sposób oceny efektywności zabezpieczenia;
  • oczekuje się wysokiej efektywności zabezpieczenia, tj. wysokiej skuteczności w kompensowaniu zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych, zgodnie z udokumentowaną strategią zarządzania ryzykiem, dotyczącą konkretnego powiązania zabezpieczającego;
  • w przypadku przepływów pieniężnych istnieje wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia transakcji zabezpieczanej, która jest narażona na ryzyko zmiany przepływów pieniężnych, wpływających na rachunek zysków i strat;
  • efektywność zabezpieczenia można wiarygodnie ocenić, co oznacza możliwość wiarygodnej wyceny przepływów pieniężnych lub wartości godziwej związanych z pozycją zabezpieczaną oraz instrumentem zabezpieczającym;
  • zabezpieczenie jest na bieżąco oceniane i stwierdza się jego wysoką efektywność we wszystkich okresach sprawozdawczych, na które zabezpieczenie zostało ustanowione.

33.5.2 Rodzaje strategii zabezpieczeń

33.5.2.1 Zabezpieczenia wartości godziwej

Zmiany w wycenie do wartości godziwej instrumentów finansowych wyznaczonych jako pozycje zabezpieczane odnoszone są – w części wynikającej z zabezpieczanego ryzyka – do rachunku zysków i strat. W pozostałej części zmiany wyceny bilansowej księgowane są zgodnie z ogólnymi zasadami dla danej klasy instrumentów finansowych.

Zmiany w wycenie do wartości godziwej pochodnych instrumentów finansowych wyznaczonych jako pozycja zabezpieczająca w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej są w całości księgowane w rachunku zysków i strat w tej samej pozycji, w której są prezentowane wyniki zmiany wartości pozycji zabezpieczanej.

Grupa PZU zaprzestaje stosowania rachunkowości zabezpieczeń, jeśli instrument zabezpieczający wygasa, zostaje sprzedany, rozwiązany lub wykonany (zastąpienia jednego instrumentu zabezpieczającego drugim lub przedłużenia terminu ważności danego instrumentu zabezpieczającego nie uważa się za wygaśnięcie lub rozwiązanie, jeśli takie zastąpienie lub przedłużenie terminu stanowi część udokumentowanej strategii zabezpieczania), zabezpieczenie przestaje spełniać kryteria rachunkowości zabezpieczeń lub unieważnia się powiązanie zabezpieczające.

Korekta z tytułu zabezpieczanego ryzyka na odsetkowej pozycji zabezpieczanej jest amortyzowana do rachunku zysków i strat nie później niż w momencie zaprzestania stosowania rachunkowości zabezpieczeń.

33.5.2.2 Zabezpieczenia przepływów pieniężnych

Zabezpieczenie przepływów pieniężnych to zabezpieczenie przed zagrożeniem zmiennością przepływów pieniężnych, które można przypisać konkretnemu rodzajowi ryzyka związanemu z ujętym składnikiem aktywów lub zobowiązaniem lub z wysoce prawdopodobną planowaną transakcją i które mogłyby wpływać na rachunek zysków i strat.

Wynik wyceny efektywnej części zabezpieczeń przepływów pieniężnych ujmuje się w innych całkowitych dochodach. Część nieefektywną zabezpieczenia ujmuje się w rachunku zysków i strat.

33.5.3 Opis powiązań zabezpieczających

Opis relacji zabezpieczającejPozycja zabezpieczanaInstrumenty zabezpieczająceSposób ujęcia w sprawozdaniu finansowymOkres w którym oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych
1. Zabezpieczenie przepływów pieniężnych (cash flow hedge) kredytów zmiennoprocentowych
Alior Bank zabezpiecza ryzyko spadku wyniku odsetkowego w scenariuszu niższych stóp procentowych w złotych poprzez sprzedaż transakcji IRS opartej o stawkę WIBOR.Pozycję zabezpieczaną stanowią kredyty udzielone klientom w złotych, których raty odsetkowe uzależnione są od wysokości stawki WIBOR.Pozycję zabezpieczającą stanowią transakcje pochodne IRS w złotych (długa pozycja w stałej stopie procentowej), w których Alior Bank otrzymuje stałe przepływy odsetkowe, a płaci zmienne. Zapadalność transakcji zabezpieczających odpowiada zapadalności kredytów wchodzących w skład pozycji zabezpieczanej.Efektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest księgowana w kapitale z aktualizacji wyceny. Nieefektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest prezentowana w wyniku na instrumentach finansowych przeznaczonych do obrotu. Odsetki od transakcji IRS oraz kredytów będących pozycją zabezpieczaną są ujmowane w wyniku odsetkowym.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 15 grudnia 2021 roku.
2. Zabezpieczenie przepływów pieniężnych (cash flow hedge) zmiennokuponowych dłużnych papierów wartościowych
Alior Bank zabezpiecza ryzyko spadku wyniku odsetkowego w scenariuszu wyższych stóp procentowych w złotych poprzez kupno transakcji IRS opartej o stawkę WIBOR 6M.Pozycję zabezpieczaną stanowią obligacje podporządkowane wyemitowane przez Alior Bank w złotych, których płatności kuponowe uzależnione są od wysokości stawki WIBOR 6M.Pozycję zabezpieczającą stanowią transakcje pochodne IRS w złotych(krótka pozycja w stałej stopie procentowej), w których Alior Bank otrzymuje zmienne przepływy odsetkowe, a płaci stałe. Zapadalność transakcji zabezpieczających odpowiada zapadalności obligacji wchodzących w skład pozycji zabezpieczanej.Efektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest księgowana w kapitale z aktualizacji wyceny. Nieefektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest prezentowana w wyniku na instrumentach finansowych przeznaczonych do obrotu. Odsetki od transakcji IRS oraz obligacji będących pozycją zabezpieczaną są ujmowane w wyniku odsetkowym.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 26 września 2024 roku.
3. Zabezpieczenie wartości godziwej (fair value hedge) stałokuponowych dłużnych papierów wartościowych
Pekao zabezpiecza część ryzyka stopy procentowej wynikającą ze zmiany wartości godziwej pozycji zabezpieczanej wynikającej ze zmienności rynkowych swapowych stóp procentowych poprzez transakcje IRS.Pozycję zabezpieczaną stanowią stałokuponowe dłużne papiery wartościowe zaklasyfikowane do kategorii dostępnych do sprzedaży, denominowane w złotych, euro i dolarach amerykańskich.Pozycje zabezpieczającą stanowią transakcje pochodne IRS w złotych, euro i dolarach amerykańskich (krótka pozycja w stałej stopie procentowej), w których Pekao otrzymuje zmienne przepływy, a płaci stałe.Wynik z tytułu zmiany wyceny do wartości godziwej pozycji zabezpieczanych w zakresie zabezpieczanego ryzyka odnoszony jest do wyniku z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej. Pozostała część zmiany wyceny do wartości godziwej (wynikająca ze spreadu pomiędzy krzywą swapową a krzywą obligacji) księgowana jest zgodnie z ogólnymi zasadami dla instrumentów AFS (tj. w kapitale z aktualizacji wyceny). Odsetki od dłużnych papierów wartościowych ujmowane są w wyniku odsetkowym. Zmiana wyceny do wartości godziwej instrumentów pochodnych w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej jest prezentowana w wyniku z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej. Odsetki od instrumentów pochodnych w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej ujmowane są w wyniku odsetkowym.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 18 stycznia 2036 roku.
Opis relacji zabezpieczającejPozycja zabezpieczanaInstrumenty zabezpieczająceSposób ujęcia w sprawozdaniu finansowymOkres w którym oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych
4. Zabezpieczenie przepływów pieniężnych (cash flow hedge) kredytów i depozytów zmiennoprocentowych
Pekao zabezpiecza część ryzyka stopy procentowej oraz ryzyko walutowe wynikające ze zmienności przepływów pieniężnych na aktywach i zobowiązaniach o zmiennym oprocentowaniu poprzez transakcje CIRS (basis swap).Pozycja zabezpieczana składa się z dwóch odrębnych komponentów, które stanowią przepływy pieniężne z tytułu portfela aktywów oraz portfela zobowiązań o zmiennej stopie procentowej.Pozycję zabezpieczającą stanowi portfel transakcji CIRS (basis swap), w których Grupa płaci zmiennoprocentowe przepływy walutowe, a otrzymuje zmiennoprocentowe przepływy złotowe/walutowe. Transakcje CIRS podlegają dekompozycji na składnik zabezpieczający portfel aktywów oraz składnik zabezpieczający portfel zobowiązań.Efektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest księgowana w kapitale z aktualizacji wyceny. Nieefektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest prezentowana w wyniku na instrumentach finansowych przeznaczonych do obrotu. Odsetki od transakcji CIRS i pozycji zabezpieczanych są ujmowane w wyniku odsetkowym.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 15 maja 2029 roku.
5. Zabezpieczenie przepływów pieniężnych (cash flow hedge) aktywów finansowych zmiennoprocentowych
Pekao zabezpiecza część ryzyka stopy procentowej wynikającej ze zmienności przepływów pieniężnych na aktywach o zmiennym oprocentowaniu poprzez transakcje IRS.Pozycję zabezpieczaną stanowią przepływy pieniężne z tytułu portfela aktywów o zmiennej stopie procentowej.Pozycję zabezpieczającą stanowi portfel transakcji IRS (krótka pozycja w zmiennej stopie – Grupa otrzymuje stałe przepływy, a płaci zmienne).Efektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest księgowana w kapitale z aktualizacji wyceny. Nieefektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest prezentowana w wyniku na instrumentach finansowych przeznaczonych do obrotu. Odsetki od transakcji IRS i pozycji zabezpieczanych są ujmowane w wyniku odsetkowym.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 29 kwietnia 2020 roku.
6. Zabezpieczenie przepływów pieniężnych (cash flow hedge) zmiennoprocentowych kredytów walutowych zabezpieczonych transakcjami fx-swap z tytułu ryzyka walutowego i stopy procentowej
Pekao zabezpiecza zmienność przepływów pieniężnych stanowiących zmiennoprocentowe aktywa finansowe (udzielone kredyty w euro i dolarze amerykańskim) poprzez transakcje fx-swap. Zabezpieczane jest ryzyko walutowe i stopy procentowej.Pozycję zabezpieczaną stanowią udzielone kredyty o zmiennym oprocentowaniu denominowane w euro i dolarze amerykańskim.Pozycję zabezpieczającą stanowi portfel transakcji fx-swap.Efektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest księgowana w kapitale z aktualizacji wyceny. Nieefektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest prezentowana w wyniku na instrumentach finansowych przeznaczonych do obrotu. Rozliczona część punktów swap na instrumencie zabezpieczającym przenoszona jest z kapitału z aktualizacji wyceny i ujmowana w przychodach odsetkowych. Rewaluacja walutowa dotycząca pierwszej wymiany kapitału na instrumencie zabezpieczającym przenoszona jest z kapitału z aktualizacji wyceny i ujmowana w różnicach kursowych w rachunku zysków i strat.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 12 października 2018 roku.
Opis relacji zabezpieczającejPozycja zabezpieczanaInstrumenty zabezpieczająceSposób ujęcia w sprawozdaniu finansowymOkres w którym oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych
7. Zabezpieczenie wartości godziwej (fair value hedge) stałokuponowych dłużnych papierów wartościowych
Pekao zabezpiecza część ryzyka stopy procentowej wynikającą ze zmiany wartości godziwej pozycji zabezpieczanej wynikającej ze zmienności rynkowych swapowych stóp procentowych poprzez transakcje IRS.Pozycję zabezpieczaną stanowią stałokuponowe dłużne papiery wartościowe zaklasyfikowane do kategorii kredytów i pożyczek, denominowane w złotych.Pozycje zabezpieczającą stanowią transakcje pochodne IRS w złotych (krótka pozycja w stałej stopie procentowej), w których Grupa otrzymuje zmienne przepływy, a płaci stałe.Wynik z tytułu zmiany wyceny do wartości godziwej pozycji zabezpieczanych w zakresie zabezpieczanego ryzyka odnoszony jest do wyniku z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej. Odsetki od dłużnych papierów wartościowych ujmowane są w wyniku odsetkowym. Zmiana wyceny do wartości godziwej instrumentów pochodnych w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej jest prezentowana w wyniku z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej. Odsetki od instrumentów pochodnych w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej ujmowane są w wyniku odsetkowym.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 22 grudnia 2026 roku.
8.Zabezpieczenie przepływów pieniężnych (cash flow hedge) z tytułu oczekiwanego przyszłego wypływu w walucie obcej – powiązanie zakończone
Pekao zabezpieczał zmienność przepływów pieniężnych w euro stanowiących prognozowane wypływy środków pieniężnych z tytułu oczekiwanej przyszłej transakcji sprzedaży poprzez transakcje fx-forward. Zabezpieczane było ryzyko walutowe.Pozycję zabezpieczaną stanowiły prognozowane wypływy środków pieniężnych z tytułu oczekiwanej przyszłej transakcji kupna uzależnione od kursu EUR/PLN.Pozycję zabezpieczającą stanowił portfel transakcji fx-forward (złożonych z transakcji fx-spot oraz serii transakcji fx-swap), w których Grupa kupiła euro w zamian za złote z terminem realizacji 11 grudnia 2017 roku po ustalonym kursie.Kwota rozliczenia transakcji zabezpieczających skorygowała rozliczenie pozycji zabezpieczanej.-
9. Zabezpieczenie przepływów pieniężnych (cash flow hedge) zmiennoprocentowych depozytów w PLN
Pekao zabezpiecza część ryzyka stopy procentowej wynikającej ze zmienności przepływów pieniężnych na depozytach o zmiennym oprocentowaniu poprzez transakcje IRS.Pozycję zabezpieczaną stanowią przepływy pieniężne z tytułu portfela depozytów o zmiennej stopie procentowej.Pozycję zabezpieczającą stanowi portfel transakcji IRS (krótka pozycja w stałej stopie – Grupa otrzymuje zmienne przepływy, a płaci stałe).Efektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest księgowana w kapitale z aktualizacji wyceny. Nieefektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających jest prezentowana w wyniku na instrumentach finansowych przeznaczonych do obrotu. Odsetki od transakcji IRS i pozycji zabezpieczanych są ujmowane w wyniku odsetkowym.Oczekuje się, że pozycja zabezpieczana będzie generować przepływy pieniężne w okresie do 22 czerwca 2032 roku.

33.5.4 Dane ilościowe

Wartości godziwe instrumentów zabezpieczających na 31 grudnia 2017AktywaZobowiązania
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej (fair value hedge)16186
swapy stopy procentowej (IRS)16186
Rachunkowość zabezpieczeń przepływów pieniężnych (cash flow hedge)331682
swapy stopy procentowej (IRS)2897
walutowe swapy stopy procentowej (CIRS)-675
swapy walutowe (FX-Swap)42-
Razem347868

Wartości godziwe instrumentów zabezpieczających na 31 grudnia 2016AktywaZobowiązania
Rachunkowość zabezpieczeń przepływów pieniężnych (cash flow hedge)726
swapy stopy procentowej (IRS)726
Razem726

Kwoty rozpoznane w rachunku zysków i strat i na kapitale z aktualizacji wyceny z tytułu rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych (cash flow hedge)  31 grudnia 2017  31 grudnia 2016
Kapitał z aktualizacji wyceny (odroczenie zmian wartości godziwej zabezpieczających instrumentów finansowych w części uznanej za skuteczne zabezpieczenie - brutto)11(31)
Wynik odsetkowy na instrumentach pochodnych zabezpieczających7317
Nieefektywna część zmiany wyceny do wartości godziwej transakcji zabezpieczających zaprezentowana w rachunku zysków i strat3-

Kwoty rozpoznane w rachunku zysków i strat z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej (fair value hedge) - rodzaj wyniku31 grudnia 201731 grudnia 2016
Wynik z tytułu zmiany wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego(51)-
Wynik z tytułu zmiany wartości godziwej pozycji zabezpieczanej związanej z zabezpieczanym ryzykiem(48)-
Wynik z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej3-
Wynik odsetkowy na instrumentach pochodnych zabezpieczających(36)-
 

Facebook Twitter Google Plus All