Obszary powiązane:
Zdrowie
Inwestycje
Bankowość
Dobre Praktyki PZU

Do głównych typów ryzyka, na które narażona jest Grupa PZU należą: kredytowe (w szczególności związane z portfelem kredytowym banków), aktuarialne, rynkowe (w szczególności ryzyko stopy procentowej, walutowe oraz cen towarów), koncentracji, operacyjne i braku zgodności.

7.5.1 Ryzyko kredytowe i koncentracji

Ryzyko kredytowe to ryzyko straty lub niekorzystnej zmiany sytuacji finansowej wynikające z wahań zdolności kredytowej emitentów papierów wartościowych, kontrahentów i wszelkich dłużników.

Ryzyko kredytowe w Grupie PZU obejmuje:

  • ryzyko niewykonania zobowiązania przez kontrahenta – ryzyko poniesienia straty w związku z niewykonaniem zobowiązań przez kontrahentów i dłużników;
  • ryzyko kredytowe w działalności bankowej – ryzyko kredytowe wynikające z działalności w sektorze bankowym, związane przede wszystkim z niebezpieczeństwem niewywiązania się dłużnika lub kredytobiorcy ze swoich zobowiązań;
  • ryzyko kredytowe w ubezpieczeniach finansowych – ryzyko kredytowe wynikające z działalności w sektorze ubezpieczeń finansowych, związane przede wszystkim z niebezpieczeństwem niewywiązania się klienta, dłużnika lub kredytobiorcy ze zobowiązań wobec osoby trzeciej; zagrożenie to może wynikać z niepowodzenia w realizacji przedsięwzięcia lub z niekorzystnego wpływu otoczenia gospodarczego.

Ryzyko koncentracji to ryzyko wynikające z braku dywersyfikacji portfela aktywów lub z dużej ekspozycji na ryzyko niewykonania zobowiązania przez pojedynczego emitenta papierów wartościowych lub grupę powiązanych emitentów.

Ekspozycja na ryzyko kredytowe w Grupie PZU wynika bezpośrednio z działalności bankowej, działalności lokacyjnej, działalności w segmencie ubezpieczeń finansowych i gwarancji, a także umów reasekuracji oraz działalności bancassurance. W Grupie PZU wyróżnia się następujące rodzaje ekspozycji na ryzyko kredytowe:

  • ryzyko niewykonania zobowiązania przez klienta wobec Grupy PZU z tytułu zaciągniętych kredytów lub pożyczek (w działalności bankowej);
  • ryzyko bankructwa emitenta instrumentów finansowych, w które Grupa PZU inwestuje lub którymi obraca, np. obligacje korporacyjne;
  • ryzyko niewykonania zobowiązania przez kontrahenta np. reasekuracja lub pozagiełdowe instrumenty pochodne oraz działalność bancassurance;
  • ryzyko niewykonania zobowiązania przez klienta Grupy PZU wobec osoby trzeciej np. ubezpieczenia wierzytelności pieniężnych, gwarancje ubezpieczeniowe.

7.5.1.1 Ryzyko koncentracji związane z działalnością kredytową

W tej sekcji przedstawiono informacje związane z działalnością kredytową banków Grupy PZU.

W celu zapobiegania niekorzystnym zdarzeniom wynikającym z nadmiernej koncentracji zarówno Pekao, jak i Alior Bank ograniczają ryzyko koncentracji, ustanawiając limity i stosując normy koncentracji wynikające zarówno z przepisów zewnętrznych, jak i przyjętych wewnętrznie. Należą do nich m. in.:

  • zasady identyfikacji obszarów wystąpienia ryzyka koncentracji z tytułu działalności kredytowej;
  • proces ustalania i aktualizowania wysokości limitów;
  • proces zarządzania limitami wraz z ustaleniem sposobu postępowania w przypadku przekroczenia dozwolonego poziomu limitu;
  • proces monitorowania ryzyka koncentracji, w tym sprawozdawczość;
  • kontrola procesu zarządzania ryzykiem koncentracji.

Poniższa tabela prezentuje koncentrację branżową zaangażowań bilansowych i pozabilansowych Pekao i Alior Banku według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) uwzględniającą:

  • kwotę kredytu (zaangażowanie bilansowe oraz pozabilansowe bez odsetek i pobranych opłat oraz uwzględniania odpisów) pomniejszoną o wniesione kaucje pieniężne;
  • nieautoryzowane debety na rachunkach bieżących;
  • limity skarbowe pomniejszone o wniesione kaucje, z uwzględnieniem papierów dłużnych, których emitentem jest podmiot z danej sekcji.

Segment branżowy31 grudnia 201731 grudnia 2016
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych17,42%17,36%
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości13,47%13,85%
Administracja publiczna i obrona narodowa4,69%0,01%
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę1,99%6,19%
Budownictwo11,04%15,29%
Transport i gospodarka magazynowa5,06%2,77%
Produkcja metali, wyrobów metalowych oraz maszyn3,54%7,23%
Produkcja wyrobów chemicznych, farmaceutycznych oraz petrochemia1,31%1,38%
Produkcja artykułów spożywczych i napojów4,37%3,83%
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa6,42%5,46%
Górnictwo i wydobywanie1,39%0,66%
Pozostała produkcja7,34%1,45%
Pozostałe sektory21,96%24,52%
Razem100,00%100,00%

W procesie ustalenia i aktualizacji limitów koncentracji bierze się pod uwagę:

  • informacje o poziomie ryzyka kredytowego limitowanych segmentów portfela i ich wpływie na realizację założeń apetytu na ryzyko w zakresie jakości portfela kredytowego i pozycji kapitałowej;
  • wrażliwość limitowanych segmentów portfela na zmiany w otoczeniu makroekonomicznym ocenianą w ramach cyklicznie przeprowadzanych testów warunków skrajnych;
  • wiarygodne informacje ekonomiczne i rynkowe dotyczące każdego z obszarów koncentracji zaangażowań, w szczególności wskaźniki makroekonomiczne, branżowe, informacje dotyczące trendów gospodarczych, z uwzględnieniem projekcji wysokości stóp procentowych, kursów wymiany, analizy ryzyka politycznego, ratingi rządów oraz instytucji finansowych;
  • wiarygodne informacje na temat sytuacji ekonomicznej podmiotów, branż, gałęzi, sektorów gospodarki, informacji ogólnogospodarczych, w tym o sytuacji gospodarczej i politycznej krajów oraz inne informacje potrzebne do oceny ryzyka koncentracji;
  • interakcje między różnymi rodzajami ryzyka, tj.: ryzykiem kredytowym, rynkowym, płynności i operacyjnym. 

Analizy ryzyka dokonuje się w ujęciu indywidualnym i portfelowym. Podejmowane działania prowadzą do:

  • minimalizacji poziomu ryzyka kredytowego pojedynczego kredytu przy założonym poziomie zwrotu;
  • redukcji łącznego ryzyka kredytowego wynikającego z posiadania określonego portfela kredytowego.

W ramach minimalizacji poziomu ryzyka pojedynczego zaangażowania każdorazowo przy udzielaniu kredytu lub innego produktu kredytowego ocenia się:

  • wiarygodność oraz zdolność kredytową z uwzględnieniem m.in. szczegółowej analizy źródła spłaty ekspozycji;
  • zabezpieczenia, w tym weryfikuje się ich stan formalno-prawny oraz ekonomiczny, z uwzględnieniem m. in. adekwatności LTV (ang. loan to value).

W celu wzmocnienia kontroli ryzyka indywidualnych ekspozycji, cyklicznie monitoruje się klientów, podejmując stosowne działania w przypadku zidentyfikowania czynników podwyższonego ryzyka.

W zakresie minimalizacji poziomu ryzyka kredytowego wynikającego z posiadania określonego portfela:

  • wyznacza i kontroluje się limity koncentracji;
  • monitoruje się sygnały wczesnego ostrzegania;
  • regularnie monitoruje się portfel kredytowy, kontrolując istotne parametry ryzyka kredytowego;
  • przeprowadza się regularne testy warunków skrajnych.

7.5.1.2 Ryzyko kredytowe związane z działalnością kredytową

Ocena ryzyka w procesie kredytowym

Udzielanie produktów kredytowych realizowane jest zgodnie z metodykami kredytowania właściwymi dla danego banku, a w jego ramach – segmentu klienta i rodzaju produktu. Proces nadawania ratingu wewnętrznego w obu bankach stanowi istotny element oceny ryzyka kredytowego klienta i transakcji, stanowiąc ważny etap w procesie podejmowania decyzji kredytowej zarówno o udzieleniu, jak i zmianie warunków kredytu oraz w procesie monitorowania jakości portfela kredytowego. Każdy z banków wypracował własne modele ratingowe, stosowane w procesie oceny zdolności kredytowej klientów, poprzedzającej wydanie decyzji o udzieleniu produktu kredytowego. Modele bazują zarówno na informacjach zewnętrznych (np. bazy CBD DZ, CBD BR, BIK, BIG), jak i wewnętrznych. Udzielanie produktów kredytowych przebiega zgodnie z obowiązującymi w bankach procedurami operacyjnymi wskazującymi właściwe czynności wykonywane w procesie kredytowym, odpowiedzialne za nie jednostki oraz wykorzystywane narzędzia.

Decyzje kredytowe zapadają zgodnie z obowiązującym systemem podejmowania decyzji kredytowych (szczeble kompetencyjne dopasowane do poziomu ryzyka związanego z klientem oraz transakcją).

W celu regularnej oceny podejmowanego ryzyka kredytowego oraz mitygowania ewentualnych strat na ekspozycjach kredytowych, w okresie kredytowania monitoruje się sytuację klienta poprzez identyfikację sygnałów wczesnego ostrzegania oraz okresowe indywidualne przeglądy ekspozycji kredytowych.

W celu minimalizacji ryzyka kredytowego ustanawia się zabezpieczenia odpowiednie do ponoszonego ryzyka kredytowego i elastyczne wobec możliwości klienta. Ustanowienie zabezpieczenia nie zwalnia z obowiązku badania zdolności kredytowej klienta.

Zabezpieczenie kredytu ma na celu zapewnienie zwrotu udzielonego kredytu wraz z należnymi odsetkami i kosztami, jeśli kredytobiorca nie ureguluje należności w terminach ustalonych umową kredytu, a działania restrukturyzacyjne nie przyniosą oczekiwanych efektów. Do akceptowanych zabezpieczeń należą m. in.: gwarancje, poręczenia, blokady, zastawy rejestrowe, przewłaszczenia, cesje wierzytelności, cesje z ubezpieczenia kredytu, weksle, hipoteki, pełnomocnictwa do rachunku bankowego i kaucje (jako szczególne formy zabezpieczeń). Przedmioty zabezpieczeń są weryfikowane w procesie kredytowym pod kątem prawnej możliwości skutecznego zabezpieczenia oraz ocenia się ich wartość rynkową, jak również wartość możliwą do odzyskania w ewentualnym procesie egzekucji.

Tabela poniżej prezentuje ekspozycje Grupy PZU na ryzyko kredytowe z tytułu należności od klientów z tytułu kredytów.

Należności od klientów z tytułu kredytów31 grudnia 201731 grudnia 2016
 Wartość bruttoOdpis z tytułu utraty wartości/ odpis IBNR 1)Wartość nettoWartość bruttoOdpis z tytułu utraty wartości/ odpis IBNR 1)Wartość netto
Z rozpoznaną utratą wartości13 514(8 175)5 3394 841(2 755)2 086
nieprzeterminowane2 493(624)1 869751(228)523
przeterminowane11 021(7 551)3 4704 090(2 527)1 563
do 1 miesiąca225(88)137235(63)172
od 1 do 3 miesięcy395(194)201223(87)136
od 3 miesięcy do 1 roku1 799(905)8941 090(570)520
od 1 roku do 5 lat5 332(3 770)1 5622 340(1 619)721
powyżej 5 lat3 270(2 594)676202(188)14
Bez rozpoznanej utraty wartości164 782(664)164 11843 219(307)42 912
nieprzeterminowane159 566(451)159 11540 110(180)39 930
przeterminowane5 216(213)5 0033 109(127)2 982
do 30 dni3 523(67)3 4562 210(43)2 167
powyżej 30 dni1 693(146)1 547899(84)815
Razem178 296(8 839)169 45748 060(3 062)44 998

1) Odpis z tytułu utraty wartości utworzony na grupę ekspozycji, służący pokryciu poniesionych a nie zaraportowanych strat. Tworzony jest dla ekspozycji, dla których nie zidentyfikowano przesłanek utraty wartości, pogrupowanych z zachowaniem zasady homogeniczności względem profilu ryzyka.

Należności od klientów z tytułu kredytów z rozpoznaną utratą wartości31 grudnia 201731 grudnia 2016
 Wartość bruttoOdpis z tytułu utraty wartości/ odpis IBNR1)Wartość nettoWartość bruttoOdpis z tytułu utraty wartości/ odpis IBNR1)Wartość netto
Oceniane indywidualnie7 397(3 941)3 4561 835(761)1 074
Oceniane grupowo6 117(4 234)1 8833 006(1 994)1 012
Razem13 514(8 175)5 3394 841(2 755)2 086

1) Odpis z tytułu utraty wartości utworzony na grupę ekspozycji, służący pokryciu poniesionych a nie zaraportowanych strat. Tworzony jest dla ekspozycji, dla których nie zidentyfikowano przesłanek utraty wartości, pogrupowanych z zachowaniem zasady homogeniczności względem profilu ryzyka.

Scoring i rating kredytowy

Skala ratingowa jest zróżnicowana w zależności od banku, segmentu klienta oraz rodzaju transakcji. W poniższych tabelach zaprezentowano jakość portfeli kredytowych dla ekspozycji objętych wewnętrznymi modelami ratingowymi. Z uwagi na odmienne modele ratingowe stosowane przez Pekao i Alior Bank dane zaprezentowano dla każdego z banków oddzielnie.

Stałą ochronę jakości portfela kredytowego zapewnia bieżące monitorowanie terminowej obsługi kredytów oraz okresowe przeglądy sytuacji finansowo-ekonomicznej klientów i wartości przyjętych zabezpieczeń, któremu podlegają wszystkie ekspozycje kredytowe klientów indywidualnych i biznesowych.

Pekao

Ponieważ Pekao wchodzi w skład Grupy PZU od 7 czerwca 2017 roku, nie zaprezentowano danych porównywalnych.

Aktywa finansowe nieprzeterminowane31 grudnia 2017
Należności nieprzeterminowane i bez utraty wartości
Segment detaliczny59 052
Kredyty mieszkaniowe zabezpieczone hipotecznie (1 – klasa najlepsza, 7 – klasa najgorsza)48 725
Klasa 1 (0,00% <= PD < 0,06%)10 308
Klasa 2 (0,06% <= PD < 0,19%)5 220
Klasa 3 (0,19% <= PD < 0,35%)21 829
Klasa 4 (0,35% <= PD < 0,73%)8 464
Klasa 5 (0,73% <= PD < 3,50%)1 553
Klasa 6 (3,50% <= PD < 14,00%)628
Klasa 7 (14,00% <= PD < 100,00%)723
Pożyczki gotówkowe (1 – klasa najlepsza, 8 – klasa najgorsza)10 327
Klasa 1 (0,00% <= PD < 0,34%)763
Klasa 2 (0,34% <= PD < 0,80%)1 597
Klasa 3 (0,80% <= PD < 1,34%)2 555
Klasa 4 (1,34% <= PD < 2,40%)2 424
Klasa 5 (2,40% <= PD < 4,75%)1 603
Klasa 6 (4,75% <= PD < 14,50%)855
Klasa 7 (14,50% <= PD < 31,00%)336
Klasa 8 (31,00% <= PD < 100,00%)194
Segment klienta korporacyjnego (1 – klasa najlepsza, 9 – klasa najgorsza)20 434
Klasa 1 (0,00% <= PD < 0,15%)618
Klasa 2 (0,15% <= PD < 0,27%)1 401
Klasa 3 (0,27% <= PD < 0,45%)2 803
Klasa 4 (0,45% <= PD < 0,75%)6 073
Klasa 5 (0,75% <= PD < 1,27%)3 468
Klasa 6 (1,27% <= PD < 2,25%)2 494
Klasa 7 (2,25% <= PD < 4,00%)1 245
Klasa 8 (4,00% <= PD < 8,50%)2 247
Klasa 9 (8,50% <= PD < 100,00%)85
Razem należności od klientów nieprzeterminowane, nieobjęte utratą wartości79 486

Portfel ekspozycji z tytułu kredytowania specjalistycznego w rozumieniu Rozporządzenia CRR– bez utraty wartości – wg klas nadzorczych31 grudnia 2017
Wysoka1 106
Dobra4 863
Zadowalająca1 272
Słaba7
Razem7 248

Poniższa tabela prezentuje podział portfela pożyczek i kredytów udzielonych klientom Pekao na objęte i nieobjęte wewnętrznymi modelami ratingowymi

Ekspozycja31 grudnia 2017
Kredyty i pożyczki bez rozpoznanej utraty wartości:129 764
Kredyty i pożyczki dla ludności:62 073
Objęte wewnętrznym modelem ratingowym:59 052
Kredyty mieszkaniowe48 725
Pożyczki gotówkowe10 327
Pozostałe, nieobjęte wewnętrznym modelem ratingowym3 021
Kredyty i pożyczki dla przedsiębiorstw:67 691
Objęte wewnętrznym modelem ratingowym20 434
Ekspozycje z tytułu kredytowania specjalistycznego w rozumieniu Rozporządzenia CRR7 248
Dłużne papiery wartościowe, nie objęte wewnętrznym modelem ratingowym12 658
Pozostałe, nie objęte wewnętrznym modelem ratingowym27 351
Kredyty i pożyczki z rozpoznaną utratą wartości2 536
Razem kredyty i pożyczki udzielone klientom 1)132 300

1) łącznie z należnościami z tytułu leasingu finansowego

Alior Bank

Aktywa finansowe nieprzeterminowane31 grudnia 201731 grudnia 2016
Należności nieprzeterminowane i bez utraty wartości45 04833 681
Segment detaliczny25 31818 966
Kredyty hipoteczne, pożyczki gotówkowe, Karty kredytowe, Debet w ROR
(1– klasa najlepsza, 6 – klasa najgorsza)
2 4612 825
Klasa 1507602
Klasa 2527604
Klasa 3648737
Klasa 4734828
Klasa 54248
Klasa 636
Pożyczki, Karty kredytowe, Debet w ROR - proces standardowy (K1 - klasa najlepsza, K10 - klasa najgorsza)10 8417 899
Klasa K1-K22 5141 304
Klasa K3-K43 8682 638
Klasa K5-K63 5283 026
Klasa K7-K8913895
Klasa K9-K101836
Kredyty hipoteczne (M1 - klasa najlepsza, M10 - klasa najgorsza)12 0168 242
Klasa M1-M23432
Klasa M3-M4747648
Klasa M5-M63 6373 008
Klasa M7-M82 7632 189
Klasa M9-M10543428
Brak scoringu4 2921 937
Segment biznesowy19 73014 715
Produkty długoterminowe, Kredyty samochodowe, Limit w Rachunku Bieżącym (1 – klasa najlepsza, 5 – klasa najgorsza)614
Klasa 111
Klasa 217
Klasa 333
Klasa 413
Klasa 5--
Modele dla mikroprzedsiębiorstw na niepełnej księgowości i Modele dla podmiotów na księgach handlowych, dealerów samochodowych oraz deweloperów (Q01 - klasa najlepsza, Q25 - klasa najgorsza)19 72414 701
Klasa Q01-Q05239345
Klasa Q06-Q104 6073 099
Klasa Q11-Q157 8306 554
Klasa Q16-Q204 3042 938
Klasa Q21-Q25772661
Brak ratingu1 9721 104
Należności nieprzeterminowane z rozpoznaną utratą wartości988297
Segment detaliczny6860
Segment biznesowy920237
Razem należności od klientów nieprzeterminowane46 03633 978

Z uwagi na odmienny model ratingowy występujący w nabytej przez Alior Bank Podstawowej Działalności Banku BPH dane na 31 grudnia 2016 roku dla tej części zaprezentowano oddzielnie.

31 grudnia 2016średnie PDSegment detalicznySegment biznesowyRazem
 0,10%5184189
 0,50%1459041 049
 1,30%7371 3502 087
 3,20%2 4976953 192
 8,20%502159661
 powyżej 20%14918167
 Portfel z przesłanką utraty wartości-9696
 Brak ratingu196483
Należności nieprzeterminowane i bez utraty wartości 4 0543 4707 524
Należności nieprzeterminowane w utracie wartości 47153200
Razem należności od klientów nieprzeterminowane 4 1013 6237 724

7.5.1.3. Stosowanie praktyk typu forbearance

Praktyki forbearance stosuje się, gdy istnieje zagrożenie wykonania warunków umowy przez klienta z powodu jego trudności finansowych. W takiej sytuacji warunki umowy mogą być zmienione w sposób umożliwiający kredytobiorcy całkowitą lub częściową obsługę zadłużenia lub jego refinansowanie. Zmiana warunków umowy może obejmować obniżenie oprocentowania, rat kapitałowych, naliczonych odsetek, zmianę harmonogramu spłat kapitału lub odsetek.

Ocena utraty wartości dla ekspozycji podlegających praktykom forbearance

Dla ekspozycji podlegających praktykom forbearance przyjmuje się zaostrzone kryteria identyfikacji przesłanek utraty wartości. Poza standardowym katalogiem przesłanek, w odniesieniu do tych ekspozycji stosowane są dodatkowe kryteria, zdefiniowane jako wystąpienie na moment decyzji o udzieleniu klientowi udogodnienia jednej z poniższych sytuacji:

  • opóźnienie powyżej 30 dni;
  • ocena analityka o zagrożeniu terminowości obsługi (w przypadku klientów indywidualnych);
  • ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej jako poniżej standardu lub gorszej (w przypadku klientów biznesowych);
  • inne przesłanki utraty wartości.

Kredyty udzielone klientom podlegające forbearance31 grudnia 201731 grudnia 2016
Segment detaliczny543184
bez rozpoznanej utraty wartości21266
z rozpoznaną utratą wartości628294
IBNR(6)(1)
odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości(291)(175)
oceniane metodą indywidualną(6)-
oceniane metodą portfelową(285)(175)
Segment biznesowy2 317616
bez rozpoznanej utraty wartości797189
z rozpoznaną utratą wartości3 315636
IBNR(8)(2)
odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości(1 787)(207)
oceniane metodą indywidualną(1 735)(157)
oceniane metodą portfelową(52)(50)
Razem należności netto2 860800

Kredyty udzielone klientom podlegające forbearance31 grudnia 201731 grudnia 2016
Z rozpoznaną utratą wartości1 865547
w tym wartość zabezpieczenia1 253340
Bez rozpoznanej utraty wartości995253
w tym wartość zabezpieczenia885143
nieprzeterminowane760109
przeterminowane235144
Razem należności netto2 860800

Zmiana stanu wartości bilansowej netto ekspozycji forborne31 grudnia 201731 grudnia 2016
Bilans otwarcia800356
Wartość ekspozycji ujętych w okresie974236
Wartość ekspozycji wyłączonych w okresie(569)(46)
Zmiana odpisów aktualizujących(28)(35)
Zmiana składu grupy2 051-
Inne zmiany(368)289
Razem należności netto2 860800

7.5.1.4 Ryzyko kredytowe związane z działalnością inwestycyjną

Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym w Grupie PZU wynikającym z działalności inwestycyjnej reguluje szereg dokumentów zatwierdzonych przez rady nadzorcze, zarządy i dedykowane komitety.

Limity w zakresie ryzyka kredytowego i ryzyka koncentracji ustalają dedykowane komitety.

Limity dla banków i pozostałych emitentów papierów dłużnych ustala się w odniesieniu do wielkości zaangażowania. Limity mają charakter limitów zaangażowania wobec pojedynczego podmiotu lub grupy kapitałowej (zarówno limity kredytowe, jak i limity koncentracji). Wykorzystanie limitów w zakresie ryzyka kredytowego i ryzyka koncentracji jest monitorowane. Przekroczenie przyznanego limitu oznacza zobowiązanie do przygotowania i przedstawienia planu obniżenia zaangażowania.

W zakresie oceny ryzyka kredytowego danego podmiotu wyznacza się wewnętrzne ratingi kredytowe (podejście do wyznaczania ratingu różni się w zależności od typu podmiotu). Ratingi są oparte na analizie ilościowej oraz jakościowej i stanowią podstawę do wyznaczania limitów. W celu monitorowania jakości kredytowej danych podmiotów ratingi są aktualizowane.

Informacje o jakości kredytowej aktywów związanych z działalnością inwestycyjną zaprezentowano w punkcie 33.7.

Ekspozycja na ryzyko kredytowe

W kolejnych tabelach zaprezentowano ekspozycję na ryzyko kredytowe aktywów obciążonych ryzykiem kredytowym w poszczególnych kategoriach ratingów Fitch (w przypadku braku ratingu agencji Fitch zastosowano rating agencji Standard&Poor`s lub Moody`s). Ekspozycję na ryzyko kredytowe wynikające z transakcji warunkowych przedstawiono jako ekspozycję wobec emitenta papierów przyjętych jako zabezpieczenie.

W zestawieniu nie uwzględniono należności od klientów z tytułu kredytów oraz należności z tytułu umów ubezpieczeniowych. Wynikało to ze znacznego rozproszenia tych portfeli aktywów, skutkującego m.in. znacznym udziałem należności od podmiotów i osób fizycznych nie posiadających ratingów.

Aktywa obciążone ryzykiem kredytowym na 31 grudnia 2017NotaAAAAAABBBBBBrak ratinguAktywa na ryzyko klientaRazem
Dłużne papiery wartościowe 56072565 8972 71259824 6121 29096 394
- utrzymywane do terminu wymagalności33.2--20 9415958179-21 237
- dostępne do sprzedaży33.3-72534 8652894111 935-47 855
- wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy33.4560-9 9649624994041 29013 679
- pożyczki33.6--1271 402-12 094-13 623
Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych i transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży33.6-89609038759882 726
Pozostałe pożyczki33.6----2823 416-3 698
Instrumenty pochodne 1)33.4
33.5
7.5.3
  -  127  952  212  -  1 020  40  2 351
Udział reasekuratorów w rezerwach szkodowych38-156452--167-775
Należności z tytułu reasekuracji34-9258-26-68
Razem 5601 02568 2863 83588830 0001 418106 012

1) w tym 347 mln zł instrumentów pochodnych wykazywanych jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych lub wartości godziwej.

Aktywa obciążone ryzykiem kredytowym na 31 grudnia 2016NotaAAAAAABBBBBBrak ratinguAktywa na ryzyko klientaRazem
Dłużne papiery wartościowe 149539 1002 9305831 0051 23945 011
- utrzymywane do terminu wymagalności33.2--16 99120649100-17 346
- dostępne do sprzedaży33.3-510 55229711353-11 218
- wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy33.4149-10 7281 2075231381 23913 984
- pożyczki33.6--8291 220-414-2 463
Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych i transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży33.6--4 330519-992175 165
Pozostałe pożyczki33.6--33-761 599-1 708
Instrumenty pochodne 1)33.4
33.5
7.5.3
  -10505  62  -  354  22  953
Udział reasekuratorów w rezerwach szkodowych38-3042311-77-613
Należności z tytułu reasekuracji34-2531--20-76
Razem 14934444 2303 5126593 1541 47853 526

1) w tym 72 mln zł instrumentów pochodnych wykazywanych jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych.

W tabeli poniżej przedstawiono współczynniki ryzyka kredytowego wykorzystywane przez Grupę PZU do pomiaru ryzyka kredytowego.

Ratingi Standard&Poor’sAAAAAABBBBBBrak ratingu 1)
Współczynnik rok 20170,72%0,77%1,41%3,76%13,33%25,43%
Współczynnik rok 20160,72%0,79%1,48%3,89%13,45%25,37%

1) W przypadku zaangażowania w pożyczki hipoteczne bez ratingu przyjęto współczynnik w wysokości 2%, co odpowiada współczynnikowi dla najniższego ratingu inwestycyjnego BBB+.

Wielkość ryzyka kredytowego dla aktywów, dla których ryzyko ponosi Grupa PZU na 31 grudnia 2017 roku wynosiła 8 866 mln zł (na 31 grudnia 2016 roku: 1 684 mln zł; a przy zastosowaniu współczynników z 31 grudnia 2017 roku wartość ta wyniosłaby 1 649 mln zł).

7.5.1.5 Ryzyko kredytowe reasekuratora w działalności ubezpieczeniowej

Grupa PZU zawiera umowy reasekuracyjne o charakterze nieproporcjonalnym oraz proporcjonalnym w celu ograniczenia zobowiązań wynikających z podstawowej działalności. Reasekuracja jest obciążona ryzykiem kredytowym związanym z ryzykiem niewykonania zobowiązania przez reasekuratora.

Jakość kredytową reasekuratorów ocenia się na podstawie danych rynkowych, danych pozyskanych ze źródeł zewnętrznych np. ze Standard&Poor’s, a także na podstawie modelu wewnętrznego. Model dzieli reasekuratorów na kilka klas, w zależności od poziomu szacowanego ryzyka. Akceptuje się tylko podmioty o ryzyku niższym niż ustalony punkt odcięcia. Akceptacja nie jest automatyczna, a analizę uzupełnia się o ocenę dokonaną przez brokerów reasekuracyjnych. W ramach monitoringu ryzyka kredytowego ww. ocenę danego podmiotu aktualizuje się raz na kwartał.

W poniższych tabelach przedstawiono ryzyko kredytowe reasekuratorów, z którymi współpracowały spółki Grupy PZU.

ReasekuratorUdział reasekuratorów w rezerwach techniczno- ubezpieczeniowych (netto) na 31 grudnia 2017Rating Standard&Poor's wg stanu na 31 grudnia 2017
Reasekurator 1139brak ratingu
Reasekurator 2131A+
Reasekurator 376AA-
Reasekurator 458AA-
Reasekurator 558brak ratingu
Reasekurator 650AA-
Reasekurator 748A-
Reasekurator 836AA-
Reasekurator 930A+
Reasekurator 1029A+
Pozostali, w tym: 1)595 
Posiadający rating inwestycyjny555BBB- lub wyższy
Posiadający rating poniżej inwestycyjnego lub bez ratingu40BB+ lub niższy, lub brak ratingu
Razem1 250 

1) W pozycji „Pozostałe” wykazano udziały reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych o mniejszej wartości bilansowej niż dla wymienionych powyżej. W przypadku braku ratingu Standard&Poor's uwzględniono rating agencji A.M. Best.

ReasekuratorUdział reasekuratorów w rezerwach techniczno- ubezpieczeniowych (netto) na 31 grudnia 2016Rating Standard&Poor's wg stanu na 31 grudnia 2016
Reasekurator 169AA-
Reasekurator 265AA-
Reasekurator 356A+
Reasekurator 455A+
Reasekurator 553brak ratingu
Reasekurator 639AA-
Reasekurator 738AA-
Reasekurator 837AA-
Reasekurator 930AA-
Reasekurator 1025A+
Pozostali, w tym: 1)523 
Posiadający rating inwestycyjny445BBB- lub wyższy
Posiadający rating poniżej inwestycyjnego lub bez ratingu78BB+ lub niższy, lub brak ratingu
Razem990 

1) W pozycji „Pozostałe” wykazano udziały reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych o mniejszej wartości bilansowej niż dla wymienionych powyżej. W przypadku braku ratingu Standard&Poor's uwzględniono rating agencji A.M. Best.

Ryzyko kontrahenta związane z reasekuracją jest ograniczane poprzez współpracę Grupy PZU z wieloma reasekuratorami o wiarygodnym ratingu kredytowym.

7.5.2 Ryzyko aktuarialne (ubezpieczenia majątkowe i osobowe oraz ubezpieczenia na życie)

Ryzyko aktuarialne to możliwość poniesienia straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań, jakie mogą wynikać z zawartych umów ubezpieczenia i umów gwarancji ubezpieczeniowych, w związku z niewłaściwymi założeniami dotyczącymi wyceny składek i tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

Ryzyko aktuarialne obejmuje:

 Ubezpieczenia majątkoweUbezpieczenia na życie
Ryzyko długowieczności - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynnika umieralności, tendencji współczynnika umieralności lub jego zmienności, w przypadku gdy spadek współczynnika umieralności prowadzi do zwiększenia wartości zobowiązań ubezpieczeniowych.XX
Ryzyko związane z wysokością ponoszonych kosztów – możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie wydatków ponoszonych na obsługę umów ubezpieczenia lub umów reasekuracji, tendencji tych wydatków lub ich zmienności.XX
Ryzyko związane z rezygnacjami z umów - ryzyko straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynników rezygnacji z umów, zamykania, odnawiania i wykupów polis lub zmienności tych współczynników.XX
Ryzyko katastroficzne - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze znacznej niepewności założeń dotyczących wyceny i tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, związanych z ekstremalnymi lub wyjątkowymi zdarzeniami.XX
Ryzyko składki - możliwość nieodpowiedniego oszacowania stawek taryfowych i możliwości odchyleń przypisu składek od oczekiwanego poziomu, wynikające ze zmienności w zakresie występowania, częstości i skali ubezpieczanych zdarzeń.XND
Ryzyko rezerw - możliwość nieodpowiedniego oszacowania poziomu rezerw techniczno – ubezpieczeniowych, jak również możliwości fluktuacji faktycznych szkód wokół ich średniej statystycznej ze względu na stochastyczną naturę przyszłych wypłat odszkodowań.XND
Ryzyko rewizji wysokości rent - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynników korygujących stosowanych do rent, tendencji tych współczynników lub ich zmienności, w związku ze zmianami otoczenia prawnego lub stanu zdrowia ubezpieczonej osoby.XND
Ryzyko śmiertelności - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian poziomu, współczynnika umieralności, tendencji współczynnika umieralności lub jego zmienności, w przypadku gdy wzrost współczynnika umieralności prowadzi do zwiększenia wartości zobowiązań ubezpieczeniowych.NDX
Ryzyko zachorowalności (niezdolności do pracy) - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynników niezdolności do pracy, chorobowości i zachorowalności, tendencji tych współczynników lub ich zmienności.NDX

Grupa PZU zarządza ryzykiem aktuarialnym między innymi poprzez:

  • kalkulację i monitorowanie adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych;
  • strategię taryfową oraz monitorowanie obecnych szacunków i ocenę adekwatności składki;
  • underwriting;
  • reasekurację.

Kalkulacja i monitoring adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

Grupa PZU zarządza ryzykiem adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych poprzez stosowanie odpowiedniej metodyki ich obliczania i kontrolę procesów związanych z ustalaniem rezerw. Polityka tworzenia rezerw opiera się na:

  • ostrożnościowym podejściu do określania wielkości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych;
  • zasadzie ciągłości, polegającej na niezmienności metodyki tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych o ile tylko nie wystąpią istotne okoliczności uzasadniające dokonanie zmian.

W przypadku ubezpieczeń majątkowych i osobowych poziom rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oceniany jest raz w miesiącu i w określonych okolicznościach (dokonanie wypłaty, pozyskanie nowych informacji od likwidatorów lub prawników) aktualizuje się ich wysokość. Do analizy rezerw techniczno-ubezpieczeniowych wykorzystuje się zestawienia ich rozwoju oraz wypłat w kolejnych latach. Wynikiem tej analizy jest ocena dokładności stosowanych metod aktuarialnych.

W przypadku ubezpieczeń na życie głównymi źródłami danych przy szacowaniu oczekiwanej częstości występowania świadczeń są statystki publiczne (tablice trwania życia) publikowane przez wyspecjalizowane jednostki statystyczne oraz analizy danych historycznych z portfeli ubezpieczeniowych. Okresowych analiz statystycznych częstości występowania świadczeń dokonuje się na poziomie grup produktów, poszczególnych portfeli ubezpieczeniowych oraz odpowiednio zdefiniowanych homogenicznych grup ryzyka. Przeprowadzane analizy dają możliwość określenia względnych częstości występowania zdarzeń w stosunku do statystyk publicznych. Stosowanie odpowiednich metod statystycznych pozwala na określenie istotności wyznaczanych statystyk. W miarę potrzeb, stosowane są odpowiednie narzuty bezpieczeństwa przy tworzeniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i wycenie ryzyka.

W Grupie PZU oszacowanie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych przeprowadza się pod nadzorem głównych aktuariuszy.

Strategia taryfowa oraz monitoring obecnych szacunków i ocena adekwatności składki

Celem polityki taryfowej jest zagwarantowanie adekwatnego poziomu składki (tj. wystarczającego na pokrycie obecnych i przyszłych zobowiązań, wynikających z zawartych polis oraz wydatków). Równolegle z opracowywaniem taryfy składek wykonuje się symulacje dotyczące prognozowanego wyniku ubezpieczeń w kolejnych latach. Ponadto regularnie analizuje się adekwatność składek oraz rentowności portfeli dla poszczególnych ubezpieczeń na podstawie m.in. oceny wyniku technicznego produktu za dany okres sprawozdawczy. Częstość analiz zależy od materialności produktu i możliwej fluktuacji wyniku. W przypadku niekorzystnego przebiegu ubezpieczenia podejmuje się działania dla przywrócenia określonego poziomu rentowności, polegające na dostosowaniu taryfy składek lub na zmianie profilu ubezpieczanego ryzyka poprzez modyfikację ogólnych warunków ubezpieczenia.

Underwriting

W przypadku klientów korporacyjnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw (SME, ang. small and medium enterprises) proces underwritingu funkcjonuje niezależnie od sprzedaży. Proces sprzedaży ubezpieczeń dla klientów korporacyjnych jest poprzedzony analizą i oceną ryzyka realizowaną przez dedykowane do tego celu zespoły. Z kolei proces underwritingu obejmuje system akceptacji ryzyka w zależności od przyznanych zakresów kompetencyjnych i limitów.

Reasekuracja

Program reasekuracyjny Grupy PZU w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych pełni funkcję zabezpieczającą jego podstawową działalność, ograniczając ryzyko wystąpienia zjawisk o charakterze katastroficznym, mogących w negatywny sposób wpłynąć na pozycję finansową Grupy PZU. Zadanie to jest realizowane poprzez umowy obligatoryjne wraz z uzupełniającą je reasekuracją fakultatywną.

Grupa PZU ogranicza swoje ryzyko m.in. poprzez:

  • nieproporcjonalną umowę nadwyżki szkód chroniącą portfele przed szkodami o charakterze katastroficznym (np. powódź, huragan);
  • nieproporcjonalne umowy nadwyżki szkód chroniące między innymi portfele ubezpieczeń majątkowych, technicznych, morskich, transportowych i lotniczych, OC (w tym OC z ubezpieczeń komunikacyjnych) przed skutkami dużych pojedynczych szkód;
  • proporcjonalną umowę chroniącą portfel ubezpieczeń finansowych.

Optymalizacja programu reasekuracyjnego w zakresie ochrony przed szkodami o charakterze katastroficznym bazuje na wynikach wewnętrznych analiz oraz wykorzystuje modele firm zewnętrznych.

7.5.2.1 Stopień narażenia na ryzyko aktuarialne - ubezpieczenia majątkowe i osobowe

Podstawowe wskaźniki kosztów w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych1 stycznia – 31 grudnia 20171 stycznia – 31 grudnia 2016
Wskaźnik wydatków25,91%28,70%
Wskaźnik szkodowości na udziale własnym63,51%65,66%
Wskaźnik zatrzymania składki przez reasekuratora4,29%3,53%
Wskaźnik mieszany89,42%94,36%

Wskaźnik wydatków to stosunek sumy kosztów akwizycji, kosztów administracyjnych oraz prowizji reasekuracyjnych i udziału w zyskach reasekuratorów do składek zarobionych netto.

Wskaźnik szkodowości na udziale własnym to stosunek odszkodowań oraz zmiany stanu rezerw techniczno- ubezpieczeniowych netto do składek zarobionych netto.

Wskaźnik zatrzymania składki przez reasekuratora to procentowy udział reasekuratora w składkach ubezpieczeniowych przypisanych brutto.

Wskaźnik mieszany to stosunek sumy kosztów akwizycji, kosztów administracyjnych, prowizji reasekuracyjnych i udziału w zyskach reasekuratorów, odszkodowań oraz zmiany stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych netto do składek zarobionych netto.

Poniższe tabele prezentują rozwój rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz wypłaty w kolejnych okresach sprawozdawczych.

Rozwój szkód w ubezpieczeniach bezpośrednich majątkowych i osobowych brutto (wg okresu sprawozdawczego)2008200920102011201220132014201520162017
Rezerwa na koniec okresu sprawozdawczego8 2938 6999 3819 87010 98911 78313 31213 16313 18113 988
Rezerwa oraz łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego):          
- wyliczone 1 rok później8 3828 5619 68110 29811 28612 24113 03212 90813 353 
- wyliczone 2 lata później8 4108 85610 19210 75311 95812 18012 71912 922  
- wyliczone 3 lata później8 7589 34610 71911 59011 97312 08012 822   
- wyliczone 4 lata później9 2159 87411 57411 73811 91012 172    
- wyliczone 5 lat później9 72410 71211 73511 70212 067     
- wyliczone 6 lat później10 55810 87511 79511 871      
- wyliczone 7 lat później10 74710 97112 017       
- wyliczone 8 lat później10 90711 201        
- wyliczone 9 lat później11 152         
Suma rezerwy oraz łącznych wypłat odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)11 15211 20112 01711 87112 06712 17212 82212 92213 353 
Łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)6 4706 1956 6336 0505 7355 2474 9524 0062 759 
Rezerwa wykazana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej4 6825 0065 3845 8216 3326 9257 8708 91610 594 
Różnica pomiędzy rezerwą na koniec pierwszego roku a rezerwą oszacowaną na koniec okresu sprawozdawczego (ang. run-off result)(2 859)(2 502)(2 636)(2 001)(1 078)(389)490241(172) 
Powyższa różnica jako procent rezerwy na koniec pierwszego roku-34%-29%-28%-20%-10%-3%4%2%-1% 

Rozwój szkód w ubezpieczeniach bezpośrednich majątkowych i osobowych na udziale własnym (wg okresu sprawozdawczego)2008200920102011201220132014201520162017
Rezerwa na koniec okresu sprawozdawczego7 4337 9738 6399 30510 41311 45312 81412 65312 55912 880
Rezerwa oraz łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego):          
- wyliczone 1 rok później7 5687 8448 8389 73110 72211 78712 52512 35512 576 
- wyliczone 2 lata później7 5988 0929 34510 18511 28211 70412 20112 278  
- wyliczone 3 lata później7 9108 5589 87310 94711 27811 59912 224   
- wyliczone 4 lata później8 3449 10610 67211 07111 21511 642    
- wyliczone 5 lat później8 8759 89210 81811 04711 326     
- wyliczone 6 lat później9 65710 03710 88411 167      
- wyliczone 7 lat później9 82710 14511 032       
- wyliczone 8 lat później10 00010 311        
- wyliczone 9 lat później10 180         
Suma rezerwy oraz łącznych wypłat odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)10 18010 31111 03211 16711 32611 64212 22412 27812 576 
Łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)5 6835 4925 8555 5545 2805 0474 7663 8292 602 
Rezerwa wykazana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej4 4974 8195 1775 6136 0466 5957 4588 4499 974 
Różnica pomiędzy rezerwą na koniec pierwszego roku a rezerwą oszacowaną na koniec okresu sprawozdawczego (ang. run-off result)(2 747)(2 338)(2 393)(1 862)(913)(189)590375(17) 
Powyższa różnica jako procent rezerwy na koniec pierwszego roku-37%-29%-28%-20%-9%-2%5%3%0% 

Główną część portfela Grupy PZU stanowią ubezpieczenia komunikacyjne – autocasco oraz OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Oba rodzaje ubezpieczeń zawierane są na ogół na rok, w trakcie którego szkoda musi zaistnieć, aby została wypłacona. W przypadku ubezpieczenia autocasco czas na zgłoszenie szkody jest krótki i nie jest źródłem niepewności. Inaczej jest w przypadku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, gdzie czas na zgłoszenie szkody może wynosić aż 30 lat. Wysokość szkód majątkowych jest w szczególności wrażliwa na ilość zgłaszanych roszczeń sądowych oraz zapadające w poszczególnych sprawach wyroki sądowe. W przypadku umów ubezpieczeń OC pojawiają się nowe typy szkód oraz dodatkowe roszczenia ujawniane ze znacznym opóźnieniem, co istotnie komplikuje proces szacowania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych

Ze względu na uwarunkowania klimatyczne regionu, w którym działalność prowadzi Grupa PZU, ryzyko koncentracji może wystąpić w przypadku szkód o charakterze katastroficznym, jak np. powodzie czy huragany. W związku z tym poniżej zaprezentowano narażenie Grupy PZU na szkody o tym charakterze w podziale na poszczególne województwa (dla działalności na terenie Polski) oraz kraje (dla działalności zagranicznej).

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – narażenie na szkody powodziowe i huraganowe na 31 grudnia 2017Suma ubezpieczenia  Razem
 0-0,20,2 - 0,50,5 -22 - 1010 - 50pow. 50 
 mln złmln złmln złmln złmln złmln zł 
dolnośląskieSuma ubezpieczenia1,1%1,5%1,2%1,0%0,7%2,8%8,3%
 Liczba polis6,8%1,6%0,5%0,1%0,0%0,1%9,1%
kujawsko - pomorskieSuma ubezpieczenia0,6%0,7%0,5%0,4%0,4%1,2%3,8%
 Liczba polis4,0%0,8%0,2%0,0%0,0%0,0%5,0%
lubelskieSuma ubezpieczenia0,7%0,6%0,3%0,2%0,2%2,1%4,1%
 Liczba polis3,5%0,7%0,1%0,0%0,0%0,0%4,3%
lubuskieSuma ubezpieczenia0,3%0,3%0,2%0,2%0,2%0,3%1,5%
 Liczba polis1,3%0,3%0,1%0,0%0,0%0,0%1,7%
łódzkieSuma ubezpieczenia0,8%1,1%0,8%0,4%0,4%5,6%9,1%
 Liczba polis5,0%1,2%0,3%0,0%0,0%0,0%6,5%
małopolskieSuma ubezpieczenia0,9%1,6%0,8%0,5%0,5%1,6%5,9%
 Liczba polis5,0%1,7%0,4%0,0%0,0%0,0%7,1%
mazowieckieSuma ubezpieczenia1,7%2,8%2,1%1,0%1,4%8,8%17,8%
 Liczba polis11,0%3,2%1,0%0,1%0,0%0,1%15,4%
opolskieSuma ubezpieczenia0,3%0,4%0,3%0,2%0,1%0,9%2,2%
 Liczba polis1,6%0,4%0,1%0,0%0,0%0,0%2,1%
podkarpackieSuma ubezpieczenia0,7%0,8%0,3%0,2%0,2%0,5%2,7%
 Liczba polis3,5%1,0%0,1%0,0%0,0%0,0%4,6%
podlaskieSuma ubezpieczenia0,4%0,5%0,3%0,2%0,2%0,3%1,9%
 Liczba polis1,9%0,5%0,1%0,0%0,0%0,0%2,5%
pomorskieSuma ubezpieczenia0,7%1,0%0,8%0,5%0,7%3,5%7,2%
 Liczba polis4,2%1,0%0,3%0,0%0,0%0,0%5,5%
śląskieSuma ubezpieczenia1,2%1,5%0,9%0,6%0,4%1,9%6,5%
 Liczba polis7,8%1,6%0,4%0,0%0,0%0,1%9,9%
świętokrzyskieSuma ubezpieczenia0,4%0,5%0,2%0,1%0,1%0,6%1,9%
 Liczba polis2,2%0,6%0,1%0,0%0,0%0,0%2,9%
warmińsko- mazurskieSuma ubezpieczenia0,4%0,4%0,3%0,3%0,2%0,5%2,1%
 Liczba polis2,0%0,5%0,1%0,0%0,0%0,0%2,6%
wielkopolskieSuma ubezpieczenia1,2%1,7%1,3%0,7%0,6%2,1%7,6%
 Liczba polis7,5%1,9%0,5%0,1%0,0%0,1%10,1%
zachodniopomorskieSuma ubezpieczenia0,4%0,4%0,4%0,5%0,5%3,5%5,7%
 Liczba polis2,1%0,5%0,2%0,0%0,0%0,0%2,8%
Litwa i EstoniaSuma ubezpieczenia0,7%1,7%2,6%1,0%0,6%0,8%7,4%
 Liczba polis2,3%1,9%1,0%0,1%0,0%0,0%5,3%
ŁotwaSuma ubezpieczenia0,2%0,7%0,7%0,5%0,6%0,9%3,6%
 Liczba polis1,1%0,8%0,3%0,0%0,0%0,0%2,2%
UkrainaSuma ubezpieczenia0,1%0,0%0,1%0,2%0,2%0,1%0,7%
 Liczba polis0,4%0,0%0,0%0,0%0,0%0,0%0,4%
RazemSuma ubezpieczenia12,8%18,2%14,1%8,7%8,2%38,0%100,0%
 Liczba polis73,2%20,2%5,8%0,4%0,0%0,4%100,0%

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – narażenie na szkody powodziowe i huraganowe na 31 grudnia 2016Suma ubezpieczeniaRazem
 0-0,20,2 - 0,50,5 -22 - 1010 - 50pow. 50 
 mln złmln złmln złmln złmln złmln zł 
dolnośląskieSuma ubezpieczenia1,1%1,6%1,2%1,9%1,2%2,1%9,1%
 Liczba polis6,6%1,4%0,4%0,1%0,0%0,0%8,5%
kujawsko - pomorskieSuma ubezpieczenia0,7%0,9%0,6%0,4%0,5%1,2%4,3%
 Liczba polis4,5%0,8%0,2%0,0%0,0%0,0%5,5%
lubelskieSuma ubezpieczenia0,8%0,7%0,3%0,2%0,2%1,2%3,4%
 Liczba polis4,2%0,7%0,1%0,0%0,0%0,0%5,0%
lubuskieSuma ubezpieczenia0,3%0,3%0,3%0,4%0,3%0,3%1,9%
 Liczba polis1,8%0,3%0,1%0,0%0,0%0,0%2,2%
łódzkieSuma ubezpieczenia0,7%1,2%0,7%0,3%0,4%2,9%6,2%
 Liczba polis4,7%1,0%0,3%0,0%0,0%0,0%6,0%
małopolskieSuma ubezpieczenia0,9%1,9%0,8%0,5%0,5%1,4%6,0%
 Liczba polis5,2%1,7%0,3%0,0%0,0%0,0%7,2%
mazowieckieSuma ubezpieczenia1,9%4,0%2,6%1,1%1,5%8,6%19,7%
 Liczba polis12,0%3,3%0,9%0,1%0,0%0,0%16,3%
opolskieSuma ubezpieczenia0,3%0,6%0,4%0,3%0,3%0,7%2,6%
 Liczba polis2,0%0,5%0,1%0,0%0,0%0,0%2,6%
podkarpackieSuma ubezpieczenia0,8%1,0%0,3%0,3%0,3%0,4%3,1%
 Liczba polis4,0%0,9%0,1%0,0%0,0%0,0%5,0%
podlaskieSuma ubezpieczenia0,4%0,5%0,4%0,2%0,2%0,1%1,8%
 Liczba polis2,2%0,5%0,1%0,0%0,0%0,0%2,8%
pomorskieSuma ubezpieczenia0,7%1,2%0,9%0,6%0,9%1,9%6,2%
 Liczba polis4,7%1,1%0,3%0,0%0,0%0,0%6,1%
śląskieSuma ubezpieczenia1,1%1,7%0,9%0,5%0,5%1,5%6,2%
 Liczba polis6,8%1,5%0,3%0,0%0,0%0,0%8,6%
świętokrzyskieSuma ubezpieczenia0,4%0,5%0,1%0,1%0,1%0,1%1,3%
 Liczba polis1,8%0,4%0,0%0,0%0,0%0,0%2,2%
warmińsko- mazurskieSuma ubezpieczenia0,4%0,5%0,4%0,3%0,2%0,6%2,4%
 Liczba polis2,3%0,5%0,1%0,0%0,0%0,0%2,9%
wielkopolskieSuma ubezpieczenia1,1%1,9%1,4%0,8%0,6%1,5%7,3%
 Liczba polis7,2%1,7%0,5%0,1%0,0%0,0%9,5%
zachodniopomorskieSuma ubezpieczenia0,3%0,4%0,4%0,5%0,6%1,7%3,9%
 Liczba polis2,5%0,4%0,1%0,0%0,0%0,0%3,0%
Litwa i EstoniaSuma ubezpieczenia0,7%1,6%2,9%1,5%1,3%2,0%10,0%
 Liczba polis2,2%1,4%0,9%0,1%0,0%0,0%4,6%
ŁotwaSuma ubezpieczenia0,2%0,8%0,9%0,6%0,7%1,4%4,6%
 Liczba polis0,7%0,7%0,3%0,0%0,0%0,0%1,7%
UkrainaSuma ubezpieczenia0,0%0,0%0,0%0,0%0,0%0,0%0,0%
 Liczba polis0,3%0,0%0,0%0,0%0,0%0,0%0,3%
RazemSuma ubezpieczenia12,8%21,3%15,5%10,5%10,3%29,6%100,0%
 Liczba polis75,7%18,8%5,1%0,4%0,0%0,0%100,0%

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – ubezpieczenia OC

Ze względu na znaczne rozproszenie portfela ubezpieczeń OC komunikacyjnych ryzyko koncentracji w tej grupie ubezpieczeń nie jest istotne z punktu widzenia Grupy PZU.

Koncentrację ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych z tytułu ubezpieczeń OC innych niż komunikacyjne, mierzoną wysokością składki przypisanej brutto, przedstawiono według sum gwarancyjnych i rodzajów ochrony ubezpieczeniowej.

Składka przypisana brutto w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – ubezpieczenia OC na 31 grudnia 2017Suma ubezpieczeniaRazem
 0-0,2 mln zł0,2-0,5 mln zł0,5-1 mln zł1-2 mln złpow. 2 mln zł 
OC ogólne, w życiu prywatnym oraz inne pozostałe16,8%4,6%2,1%2,4%16,0%41,9%
OC personelu medycznego i działalności medycznej1,3%1,7%1,0%4,6%18,6%27,2%
OC podmiotów z tytułu wykonywanej działalności gospodarczej poza medyczną i rolniczą (usługi prawne, doradcze i inne)10,3%4,0%1,9%1,9%8,0%26,1%
OC rolników oraz dotyczące ich majątku ruchomego0,0%0,0%0,0%4,7%0,0%4,7%
OC za produkt0,0%0,0%0,0%0,0%0,1%0,1%
Razem28,4%10,3%5,0%13,6%42,7%100,0%

Składka przypisana brutto w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – ubezpieczenia OC na 31 grudnia 2016Suma ubezpieczenia  Razem
 0-0,2 mln zł0,2-0,5 mln zł0,5-1 mln zł1-2 mln złpow. 2 mln zł 
OC ogólne, w życiu prywatnym oraz inne pozostałe20,0%3,3%2,3%2,8%15,1%43,5%
OC personelu medycznego i działalności medycznej0,6%1,1%1,1%6,0%21,1%29,9%
OC podmiotów z tytułu wykonywanej działalności gospodarczej poza medyczną i rolniczą (usługi prawne, doradcze i inne)8,6%4,1%2,0%2,4%4,6%21,7%
OC rolników oraz dotyczące ich majątku ruchomego0,0%0,0%0,0%4,8%0,0%4,8%
OC za produkt0,0%0,0%0,0%0,0%0,1%0,1%
Razem29,2%8,5%5,4%16,0%40,9%100,0%
 

Skapitalizowana wartość rent

Poniższe wyniki nie uwzględniają wpływu zmian wyceny lokat uwzględnianych przy wyliczaniu wartości rezerwy.

Wpływ zmiany założeń dla rezerwy na skapitalizowaną wartość rent brutto w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych na wynik finansowy netto i kapitały własne31 grudnia 201731 grudnia 2016
Stopa techniczna – podwyższenie o 0,5 p.p.424414
Stopa techniczna – obniżenie o 1,0 p.p.(1 094)(1 071)
Śmiertelność 110% założonej131128
Śmiertelność 90% założonej(146)(143)

Zmiana założeń dla rezerwy na skapitalizowaną wartość rent na udziale własnym w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych na wynik finansowy netto i kapitały własne31 grudnia 201731 grudnia 2016
Stopa techniczna – podwyższenie o 0,5 p.p.407398
Stopa techniczna – obniżenie o 1,0 p.p.(1 051)(1 030)
Śmiertelność 110% założonej127124
Śmiertelność 90% założonej(141)(138)
   

7.5.2.2 Stopień narażenia na ryzyko ubezpieczeniowe - ubezpieczenia na życie

Grupa PZU nie zaprezentowała informacji dotyczących rozwoju szkód w ubezpieczeniach na życie, ze względu na fakt, że niepewność kwot i okresu wypłaty odszkodowań zwykle ustępuje w ciągu jednego roku.

Koncentracja ryzyka związana jest z koncentracją umów lub sum ubezpieczenia. W przypadku tradycyjnych ubezpieczeń indywidualnych, gdzie ryzyko koncentracji związane jest z możliwością wystąpienia zdarzenia ubezpieczeniowego lub z potencjalną wysokością wypłat z tytułu pojedynczego zdarzenia, ryzyko ocenia się w sposób indywidualny. Ocena obejmuje zarówno ryzyko medyczne, jak też – w uzasadnionych przypadkach – finansowe. Dzięki temu dokonywana jest selekcja ryzyk (ocena osoby przystępującej do umowy ubezpieczenia) oraz określenie maksymalnego poziomu akceptowalnego ryzyka.

W ubezpieczeniach grupowych wystąpienie ryzyka koncentracji jest ograniczone poprzez wielkość portfela umów. Pozwala to zmniejszyć poziom zaburzeń wynikających z losowości przebiegów ubezpieczeń. Ponadto istotnym czynnikiem zmniejszającym ryzyko związane z koncentracją jest forma umowy zbiorowej, w ramach której wszyscy członkowie grupy mają tę samą sumę ubezpieczenia oraz zakres gwarantowanej ochrony. Tym samym zjawisko koncentracji niektórych ryzyk w ramach portfela umów nie występuje.

W przypadku umów ubezpieczeń grupowych, gdzie dopuszcza się możliwość kształtowania zakresu ochrony ubezpieczeniowej na poziomie poszczególnych umów grupowych, stosowana jest uproszczona ocena ryzyka. Prowadzi się ją na podstawie informacji o branży zawodowej danego zakładu pracy przy założeniu odpowiednich limitów uczestnictwa osób ubezpieczonych w stosunku do osób zatrudnionych w zakładzie pracy. Stosowane w tych przypadkach składki ubezpieczeniowe i odpowiednie narzuty wynikają z prowadzonych analiz statystycznych częstości występowania świadczeń na poziomie zdefiniowanych homogenicznych grup ryzyka, z uwzględnieniem względnych częstości występowania zdarzeń w stosunku do statystyk publicznych.

Należy również zaznaczyć, że dla większości umów wielkość świadczenia jest ściśle zdefiniowana w umowie ubezpieczenia. W porównaniu do typowych umów ubezpieczeń majątkowych i osobowych zmniejsza się ryzyko koncentracji, polegające na stosunkowo rzadkim występowaniu pojedynczych zdarzeń o znacznej wysokości wypłat.

Ubezpieczenia rentowe w ubezpieczeniach na życie

Zmiana założeń dla rezerw w ubezpieczeniach rentowych w ubezpieczeniach na życieWpływ zmiany założeń na wynik finansowy netto i kapitały własne
 31 grudnia 201731 grudnia 2016
Stopa techniczna - obniżenie o 1,0 p.p.(27)(29)
Śmiertelność 90% założonej(11)(11)

Ubezpieczenia na życie z wyłączeniem ubezpieczeń rentowych

Zmiana założeń dla rezerw w ubezpieczeniach na życie z wyłączeniem rezerw w ubezpieczeniach rentowychWpływ zmiany założeń na wynik finansowy netto i kapitały własne
 31 grudnia 201731 grudnia 2016
Stopa techniczna - obniżenie o 1,0 p.p.(2 092)(2 112)
Śmiertelność 110% założonej(881)(891)
Zachorowalność i wypadkowość – 110% założonej(148)(153)

Wpływ rezygnacji klientów w ubezpieczeniach na życie

W wyliczeniach matematycznych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach na życie nie uwzględnia się ryzyka rezygnacji ubezpieczonych. Poniżej zaprezentowano wpływ hipotetycznej rezygnacji 10% wszystkich klientów w ubezpieczeniach na życie.

Pozycja sprawozdania finansowego31 grudnia 201731 grudnia 2016
Zmiana stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych2 1672 098
Odszkodowania i świadczenia wypłacone(843)(791)
Zmiana stanu odroczonych kosztów akwizycji(8)(7)
Wynik finansowy brutto1 3161 299
Wynik finansowy netto1 0661 052
Kapitały własne1 0661 052
     

Bieżące zarządzanie ryzykiem braku zgodności to identyfikacja, ocena i pomiar oraz dostosowanie do wymogów regulacyjnych.

Facebook Twitter Google Plus All