Udział segmentów branżowych w tworzeniu skonsolidowanego wyniku

W 2017 roku wynik na ubezpieczeniach w segmencie ubezpieczeń masowych wyniósł 1 327 mln zł i był dwukrotnie wyższy niż w 2016 roku (+101,4%). Na poziom wyniku segmentu w 2017 roku wpływ miały następujące czynniki:

• wyższy poziom składki zarobionej netto o 21,4% do poziomu 9 513 mln zł, przy jednoczesnym wzroście składki przypisanej brutto w stosunku do 2016 roku o 1 235 mln zł (+14,0 % r/r), będący wypadkową:
• zwiększenia sprzedaży ubezpieczeń komunikacyjnych (+21,1%), jako efekt wzrostu średniej składki w następstwie stopniowo wprowadzanych w 2016 roku podwyżek będących odpowiedzią na pogarszające się wyniki całego rynku w Polsce w ostatnich latach;
• przyrostu składki z ubezpieczeń od ognia i innych szkód majątkowych (+14,3% składki przypisanej brutto r/r), w tym w ubezpieczeniach mieszkaniowych PZU DOM oraz rolnych mimo dużej konkurencyjności rynku (głównie dotowanych ubezpieczeń upraw rolnych);
• niższej składki w grupie ubezpieczeń NNW oraz pozostałych, w szczególności różnych ryzyk finansowych w konsekwencji zakończenia współpracy z dużym partnerem strategicznym.
• zwiększenie wartości odszkodowań i świadczeń netto w 2017 roku o 15,1%, co przy wyższej o 21,4% składce zarobionej netto, przełożyło się na poprawę wskaźnika szkodowości o 3,5 p.p. w relacji do 2016 roku. Zmiana ta kształtowana była głównie przez:
• niższy poziom szkód w grupie pozostałych szkód rzeczowych, w tym głównie w dotowanych ubezpieczeniach upraw rolnych - w analogicznym okresie 2016 roku wystąpienie licznych szkód powodowanych przez przymrozki i wymarzanie oziminy;
• poprawę rentowności portfela ubezpieczeń komunikacyjnych, w szczególności OC, w konsekwencji wprowadzonych zmian w taryfie. Efekt częściowo niwelowany przez obserwowany wzrost średniej szkody;
• spadek rentowności ubezpieczeń od szkód powodowanych przez żywioły oraz ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej ogólnej będący w znacznej mierze następstwem wystąpienia szkód powodowanych przez huragany z sierpniu i grudniu 2017 roku.
• dochody z lokat alokowane według cen transferowych do segmentu ubezpieczeń masowych wyniosły 482 mln zł co oznacza spadek rok do roku o 6,8%, głównie w wyniku osłabienia kursu EUR względem PLN;
• koszty akwizycji osiągnęły poziom 1 745 mln zł, co oznacza wzrost o 12,5% w porównaniu do poniesionych w 2016 roku, głównie w wyniku wyższych bezpośrednich kosztów akwizycji (w tym efekt rosnącego portfela ubezpieczeń). Dodatkowym czynnikiem mającym pozytywny wpływ na poziom kosztów akwizycji była zgodnie z wymogami ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zmiana zasad wynagradzania ubezpieczających w umowach grupowych – od 1 kwietnia 2016 roku koszty za administrowanie ujmowane są w kosztach administracyjnych;
• koszty administracyjne w tym segmencie ukształtowały się na poziomie 608 mln zł, co oznacza spadek w stosunku do ubiegłego roku o 26 mln zł, tj. 4,1% przede wszystkim, jako efekt stosowania dyscypliny kosztowej zarówno w działalności bezpośredniej jak i projektowej.

Wynik na ubezpieczeniach segmentu ubezpieczeń masowych (w mln zł)

W 2017 roku wynik na ubezpieczeniach segmentu indywidualnych ubezpieczeń na życie wyniósł 209 mln zł, czyli był o 14,3% niższy niż w poprzednim roku. Główne czynniki kształtujące poziom wyniku na ubezpieczeniach segmentu zostały opisane poniżej.

Wzrost składek przypisanych brutto w stosunku do 2016 roku o 490 mln zł (41,7%) do poziomu 1 664 mln zł był rezultatem:

• wyższych wpłat na rachunki ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych w ubezpieczeniach unit-linked oferowanych razem z Bankiem Millennium;
• wprowadzenia do sprzedaży od początku 2017 roku nowego produktu unit-linked razem z Alior Bank;
• wzrostu wpłat na rachunki ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych produktów unit-linked oferowanych poprzez oddziały PZU, szczególnie IKE oraz Cel na Przyszłość;
• stale rosnącego poziomu składki produktów ochronnych zarówno o charakterze kapitałowym jak i terminowym – poziom sprzedaży przekracza wartość dożyć, wykupów, lapsów oraz zgonów istniejącego portfela.

Dochody z działalności lokacyjnej składają się z dochodów alokowanych według cen transferowych oraz dochodów z produktów o charakterze inwestycyjnym. W segmencie ubezpieczeń indywidualnych wzrosły one r/r o 131 mln zł głównie ze względu na wzrost wyniku w produktach o charakterze inwestycyjnym – przede wszystkim w efekcie wyższych stóp zwrotu funduszy w produktach unit-linked w szczególności w kanale bancassurance, jak i lepszego wyniku zanotowanego na IKE. Dochody alokowane według cen transferowych pozostały na poziomie zbliżonym do porównywalnego okresu ubiegłego roku.

Wynik na ubezpieczeniach segmentu ubezpieczeń indywidualnych (w mln zł)

Wartość odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych wraz ze zmianą stanu innych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych netto ukształtowała się na poziomie 1 672 mln zł, co oznacza koszt wyższy o 629 mln zł w porównaniu z 2016 rokiem. Przyczyniły się do tego zdecydowanie wyższe wzrosty rezerw przede wszystkim dla produktów unit-linked w kanale bancassurance oraz w mniejszym stopniu tego samego rodzaju produktów oferowanych w sieci własnej PZU (głównie IKE). W obu przypadkach było to efektem zarówno zwiększenia przez klientów wpłat na rachunki ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, jak i istotnie lepszych wyników z działalności lokacyjnej w bieżącym okresie. Dodatkowo w 2017 roku miało miejsce niższe niż przed rokiem rozwiązanie rezerw na rewaloryzację świadczeń oraz procesy sądowe w starym, dożywającym portfelu rentowym.

W trakcie 2017 roku zanotowano wzrost kosztów akwizycji w segmencie ubezpieczeń indywidualnych o 28 mln zł do poziomu 135 mln zł. Przyczyną był istotnie wyższy poziom sprzedaży produktów unit-linked w kanale bancassurance z prowizją płatną z góry oraz w mniejszym stopniu dodatkowe koszty wynikające z rosnącego zaangażowania sieci własnej w akwizycję indywidualnych produktów ochronnych.

Koszty administracyjne w 2017 roku pozostały na poziomie zbliżonym jak w roku ubiegłym, tj. 61 mln zł wobec 59 mln zł w roku ubiegłym.

Główną przyczyną obniżenia wyniku operacyjnego segmentu rok do roku pozostaje wzrost wynagrodzenia prowizyjnego dla produktów unit-linked w kanale bancassurance oraz wzrost udziału w przychodach segmentu produktów inwestycyjnych o znacznie niższej osiąganej marży.

Segment działalności bankowej składa się z grup kapitałowych: Pekao od czerwca 2017 roku (efekt rozliczenia transakcji i rozpoczęcia konsolidacji) oraz Alior Bank.

W 2017 roku w segmencie działalności bankowej zanotowano zysk z działalności operacyjnej (bez uwzględnienia amortyzacji wartości niematerialnych nabytych w transakcjach przejęcia banków) na poziomie 2 487 mln zł, co oznacza wzrost o 1 839 mln zł w porównaniu do 2016 roku. Z uwagi na rozpoczęcie konsolidacji jednego z największych banków w Europie Środkowo-Wschodniej Pekao, wszystkie pozycje w rachunku zysków i strat jak i pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej za rok 2017 są znacząco wyższe względem roku poprzedniego.

W 2017 roku Pekao kontrybuował do zysku z działalności operacyjnej (bez uwzględnienia amortyzacji wartości niematerialnych nabytych w transakcji przejęcia Pekao) w segmencie „Działalność bankowa” na poziomie 1 750 mln zł, a Alior Bank na poziomie 737 mln zł.

Kluczowym elementem przychodów segmentu są dochody z lokat, które wzrosły w 2017 roku do 6 506 mln zł r/r (wzrost o 207,0% r/r).

Składnikiem dochodów z lokat są: przychody z tytułu odsetek, przychody z tytułu dywidend, wynik handlowy oraz wynik z odpisów aktualizujących.

W 2017 roku zanotowano wysoki poziom sprzedaży produktów kredytowych zarówno w Pekao jak i Alior Bank, m.in. dzięki korzystnej koniunkturze gospodarczej, jak i niskim poziomom stóp procentowych.

Alior Bank zanotował wzrost wyniku z tytułu odsetek (przychody z tytułu odsetek pomniejszone o koszty odsetkowe) o 46,0% na skutek zarówno przejęcia wydzielonej części Banku BPH jak również organicznego wzrostu wolumenu kredytów dla klientów i towarzyszącemu mu zwiększaniu bazy depozytów klientowskich. Na koniec 2017 roku portfel kredytów klientowskich w Alior Bank netto wzrósł o 10,9% r/r, a depozyty pozyskiwane od klientów sektora niefinansowego - o 12,2%.

Rentowność banków w Grupie PZU mierzona wskaźnikiem marży odsetkowej netto wynosiła 2,8% dla Pekao (za cały rok) oraz 4,6% w Alior Bank (wzrost o 0,5 p.p. r/r). Różnica w poziomie wskaźników wynika w szczególności ze struktury portfela należności kredytowych (Pekao Bank ponad 40% portfela kredytów mieszkaniowych, Alior Bank ponad 35% kredytów konsumpcyjnych).

Wynik z tytułu prowizji i opłat w segmencie działalności bankowej wyniósł 1 605 mln zł i był wyższy o 1 254 mln zł r/r. Jak w przypadku wyniku odsetkowego, wzrost sprzedaży kredytów przyczynił się do poprawy ww. wartości.

Koszty administracyjne segmentu wyniosły 3 754 mln zł i składały się z kosztów Pekao w wysokości 1 917 mln zł (za 7 miesięcy) oraz Alior Bank – 1 837 mln zł. W 2017 roku w Alior Bank zanotowano wzrost kosztów osobowych co wynikało m.in. z presji płacowej oraz strategii banku stawiającej na innowacyjne rozwiązania wymagające wykwalifikowanych pracowników z obszaru IT.

Ponadto, do wyniku z działalności operacyjnej kontrybuują pozostałe przychody i koszty operacyjne, których głównym składnikiem są opłaty na BFG (101 mln zł) oraz podatek od innych instytucji finansowych (513 mln zł).

W rezultacie wskaźnik Koszty/Dochody ukształtował się dla obu banków na poziomie 48%. Wskaźnik ten wynosi odpowiednio 46% dla Pekao oraz 49% dla Alior Bank.

W ramach korekt konsolidacyjnych dotyczących segmentu bankowego w 2017 roku należy wyróżnić:

• eliminację 414 mln zł z tytułu przeszacowania do wartości godziwej poprzednio posiadanych udziałów, związanego z nabyciem pozostałych udziałów w spółkach Pekao IM (dawniej: PPIM) oraz Dom Inwestycyjny Xelion;
• efekt odwrócenia dodatniego wyniku na sprzedaży kredytów NPL przez Bank Pekao w wysokości 143 mln zł.

Obie powyższe wartości została zaalokowane do ceny nabycia Banku Pekao.

Z tytułu działalności w krajach bałtyckich, Grupa PZU wygenerowała w 2017 roku pozytywny wynik na ubezpieczeniach w wysokości 109 mln zł względem 72 mln zł w poprzednim roku. Wynik ten ukształtowany został przez następujące czynniki:

• przyrost składki przypisanej brutto. Wyniosła ona 1 404 mln zł wobec 1 183 w roku ubiegłym. Składka w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych wzrosła r/r o 214 mln zł (tj. 18,9%). Tak dynamiczny wzrost możliwy był m.in. dzięki wzrostowi stawek w ubezpieczeniach komunikacyjnych w regionie, zwiększeniu sprzedaży w ubezpieczeniach majątkowych - zarówno na Litwie jak i na Łotwie gdzie podmioty zaktywizowały sprzedaż oraz znacznemu wzrostowi przypisu z ubezpieczeń zdrowotnych na Łotwie. Składka w ubezpieczeniach na życie wzrosła o 7 mln zł (tj. 13,7%);
• zmniejszenie dochodów z lokat. W 2017 roku wynik wyniósł 20 mln zł i był o 13,0% niższy niż w roku poprzednim, przede wszystkim na skutek mniejszego wzrostu wyceny nieruchomości inwestycyjnych;
• wzrost odszkodowań i świadczeń netto. Osiągnęły one poziom 773 mln zł i były o 79 mln zł wyższe w stosunku do poprzedniego roku. Jednocześnie wskaźnik szkodowości w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych ukształtował się na poziomie 61,2% co oznacza spadek o 0,8 p.p. w stosunku do roku poprzedniego. W ubezpieczeniach na życie wartość świadczeń ukształtowała się na poziomie 45 mln zł i była o 9,8% wyższa niż w poprzednim roku;
• zwiększenie kosztów akwizycji. Wydatki segmentu na ten cel wyniosły 275 mln zł. Dynamika kosztów akwizycji była niższa niż dynamika składki i wyniosła 9,6% r/r. Współczynnik kosztów akwizycji liczony od składki zarobionej netto spadł o 0,7 p.p. i wyniósł 22,0%;

• nieznaczny wzrost kosztów administracyjnych. Wyniosły one 111 mln zł i przyrosły o 0,9% w stosunku do roku minionego. Pomimo zwiększenia wartości poniesionych kosztów, odnotowano obniżenie wskaźnika kosztów administracyjnych, który wyniósł 8,9% co oznacza spadek o 1,1 p.p. w stosunku do 2016 roku. Obniżenie kosztów administracyjnych było możliwe dzięki utrzymaniu dyscypliny kosztowej, głównie w obszarze IT.

Wynik na ubezpieczeniach segmentu kraje bałtyckie (w mln zł)

W sprawozdaniu skonsolidowanym kontrakty inwestycyjne ujmowane są zgodnie z wymogami MSR 39.

Wyniki segmentu kontrakty inwestycyjne prezentowane są według Polskich Standardów Rachunkowości, co oznacza, iż ujęto m.in. składki przypisane brutto, wypłacone świadczenia oraz zmianę rezerw techniczno – ubezpieczeniowych.

Powyższe kategorie są eliminowane na poziomie skonsolidowanym.

Z tytułu kontraktów inwestycyjnych, tj. produktów PZU Życie niegenerujących istotnego ryzyka ubezpieczeniowego i niespełniających definicji kontraktu ubezpieczeniowego (takich jak niektóre produkty z gwarantowaną stopą zwrotu oraz niektóre produkty z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – unit-linked) Grupa PZU uzyskała w 2017 roku 4 mln zł wyniku z działalności operacyjnej wobec 2 mln zł w roku poprzednim (wzrost o 100,0%). Na wynik ten w trakcie 2017 roku złożyły się poniższe czynniki:

• składki przypisane brutto pozyskane z kontraktów inwestycyjnych w trakcie 2017 roku spadły o 42 mln zł (-48,8%) w porównaniu do analogicznego okresu 2016 roku, do poziomu 44 mln zł. Zmiany w zakresie składki przypisanej brutto wynikały przede wszystkim z wycofania z oferty od czerwca 2016 roku krótkoterminowych produktów na życie i dożycie w kanale własnym tzw. polisolokat;
• dochody z działalności lokacyjnej w segmencie kontraktów inwestycyjnych pozostały na niezmienionym poziomie w stosunku do ubiegłego roku, tj. 18 mln zł;
• koszt odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych wraz ze zmianą stanu innych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych netto uległ zmniejszeniu r/r o 39 mln zł do poziomu
• 50 mln zł na skutek wycofania z oferty w połowie 2016 roku krótkoterminowych produktów na życie i dożycie w kanale własnym (brak przypisu składki, w odróżnieniu od ubiegłego roku, nie generuje wzrostu rezerw techniczno- ubezpieczeniowych, natomiast wartość wypłaconych świadczeń z tytułu dożycia terminu umowy kompensowana jest adekwatną zmianą stanu rezerw techniczno- ubezpieczeniowych);
• spadek kosztów akwizycji w stosunku do poprzedniego roku był efektem braku nowej sprzedaży oraz spadku wartości aktywów w produktach typu unit-linked w kanale bancassurance (część wynagrodzenia dla banku jest uzależniona od poziomu aktywów), a dodatkowo również spadku zaangażowania sieci własnej w sprzedaż krótkoterminowych ubezpieczeń na życie i dożycie o charakterze inwestycyjnym, po wycofaniu ich od czerwca 2016 roku z oferty;
• koszty administracyjne wyniosły 7 mln zł, co oznacza spadek o 22,2% w porównaniu do analogicznego okresu 2016 roku na skutek spadku portfela umów w tym segmencie.

Reasumując na wzrost wyniku operacyjnego segmentu wpłynął głównie spadek kosztów działalności alokowanych do produktów tego segmentu.

Wynik z działalności operacyjnej segmentu kontrakty inwestycyjne (w mln zl)

Jednym z podstawowych mierników efektywności i sprawności działania firmy ubezpieczeniowej jest wskaźnik mieszany COR (ang. Combined Ratio), liczony z racji swojej specyfiki dla sektora ubezpieczeń majątkowych i pozostałych ubezpieczeń osobowych (Dział II).

Wskaźnik mieszany Grupy PZU (dla ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych) utrzymuje się ostatnich latach na poziomie zapewniającym wysoką rentowność. W 2017 roku wskaźnik spadł głównie w związku z niższą szkodowością w ubezpieczeniach rolnych w efekcie wystąpienia licznych szkód powodowanych siłami natury (negatywne skutki przezimowań) w 2016 roku.